Beste bestuursleden,
Waar zijn we in beland? Dat vragen we ons allemaal af in de twee-en-een-halve week oorlog in Oekraïne. Al het leed is verschrikkelijk om te zien. Vrede en veiligheid in Europa staat op het spel en dat voelt eng en ongemakkelijk.
Sinds de donderdagochtend waarop Poetin Oekraïne binnenviel zijn de contacten met de achterban intensief. Zowel 1 op 1, als via talloze bijeenkomsten met leden van klein tot groot. Vrijwel altijd zijn de departementen van EZK en BHOS daarbij op ministerieel of ambtelijk niveau nauw betrokken. Zo borgen we dat alle signalen daar ook binnenkomen en zij mee kunnen denken.
In eerste instantie ging de aandacht daarbij vooral uit naar de directe effecten van de oorlog en de daarop volgende sancties; hoe help ik mijn medewerkers in Oekraïne? Hoe borgen we hun veiligheid? Wat mag ik nog wel en niet exporteren naar Rusland? Hoe gaat het met betalingen? Het was en is een enórme puzzel. Wij hebben al snel een meldpunt opgezet en werken nauw samen met het Oekraïne loket van RVO.
Kort hierop volgde de maatschappelijke discussie of bedrijven in Rusland door konden gaan met hun projecten of vestiging. Dit stelt ondernemingen voor duivelse persoonlijke en ethische dilemma’s. Feitelijk vraagt de maatschappij aan bedrijven om verder te gaan dan de politiek heeft besloten. Inmiddels is duidelijk dat Poetin van plan is om bedrijven die besloten hebben hun activiteiten in Rusland te stoppen, te onteigenen. De kans dat dat zou gebeuren, was natuurlijk één van de aspecten waar bestuurders mee geworsteld hebben bij hun keuzes wat nog wel en wat niet meer te doen in Rusland. Wij dragen uit dat niet één van beide keuzes (blijven of weggaan) per definitie de (moreel) juiste is. Dit is niet zwart-wit, maar gaat over mensen.
Ondertussen betekent de toegenomen inflatie voor de lagere en middeninkomens natuurlijk een probleem. Werknemers die hun rekeningen niet meer kunnen betalen, werknemers die in problemen komen met hun woon-werkverkeer door de gestegen prijzen aan de pomp. Werkgevers maken zich hier net zo goed zorgen over, merken wij in gesprekken met ondernemers. Het is goed dat het kabinet vrijdag een eerste stap heeft gezet om burgers met name tegemoet te komen en dat ze verdere compensatie niet uitsluiten.
Verder beginnen de indirecte effecten van de oorlog zichtbaar te worden: energieprijzen en grondstofprijzen die door het plafond gaan en waarschijnlijk lang hoog blijven, ontregelde logistieke ketens, beschikbaarheidsproblemen van belangrijke grondstoffen. Op de korte termijn leidt dit niet alleen tot problemen voor arme huishoudens en middengroepen, maar ook tot zeer serieuze zorgen voor bedrijven: productie die stil dreigt te vallen en problemen om de hogere kosten door te kunnen berekenen aan klanten. Al voor de oorlog waren de inkoopkosten voor bedrijven 12-20% hoger en was doorberekenen voor de meeste bedrijven erg lastig. De verminderde koopkracht kan daarnaast de sectoren die door corona het hardst getroffen zijn (horeca, retail, reizen) opnieuw raken doordat consumentenbestedingen teruglopen.
In het Haagse debat was tot op heden weinig aandacht voor de economische gevaren van de oorlog en de problemen waar ondernemers nu al tegenaan lopen. Wij vrezen door de ontkoppeling van Rusland een scenario van langere tijd hoge energie- en grondstofprijzen, net als in de jaren zeventig. Hier moeten we op voorbereiden en wij vonden het belangrijk dat op de agenda te zetten. Vandaar dat we na het verschijnen van de CPB-cijfers afgelopen woensdag een interview hebben gegeven aan het FD en een persbericht hebben uitgebracht. Hoe dempen we de gevolgen voor ondernemers? En we moeten slimme dingen proberen te doen op het gebied van beschikbaarheid en prijzen van grondstoffen. We maken daar analyses van en zijn daarover inmiddels in gesprek met het ministerie van EZK. Ook zijn wij in gesprek met vakbonden voor het gezamenlijke beeld en de problemen die ik net aanstipte.
Het is duidelijk dat Europa te afhankelijk is van Russische olie en gas. Het is van belang dit te veranderen voor zowel de ultrakorte termijn, waarin de oplossing ligt in fossiele alternatieven, als op de middellange termijn waarin de energie-transitie versneld moet worden. Hieraan wordt op nationaal niveau gewerkt maar deze vraagstukken moeten ook op Europees niveau worden aangepakt. VNO-NCW is op beide niveaus hierbij betrokken en wij werken mogelijke oplossingen nu uit.
De steun voor de sancties onder ondernemers is verder onverminderd. Als we Poetin willen stoppen, niet alleen in Oekraïne, zullen we bereid moeten zijn om pijn te lijden. Dat besef is groot.
Last but not least: de wil en de inzet van bedrijven om Oekraïne te helpen is echt hartverwarmend. Zie hier wat prachtige voorbeelden uit de ledenkring. Met SZW verkennen we nu of we vraag en aanbod aan elkaar kunnen koppelen en wilt u zelf iets organiseren kijk hier.
Hartelijke groet,
Ingrid Thijssen
PS: wil je zaken melden over grondstoffen of zaken die op andere wijze met de oorlog te maken hebben en die van belang kunnen zijn? Mail ze ons via oekraine@vnoncw-mkb.nl
